Thomas Hardy – „Pierwsza hrabina Wessex”

 

Święta, jak wiadomo, są czasem prezentów.

Dla mnie takim prezentem była możliwość nieco bliższego zapoznania się z twórczością Thomasa Hardy'ego, pisarza, o którym miałam dotąd raczej mgliste pojęcie i który kojarzył mi się przede wszystkim z „Tessą d’Uberville”.

Użyłam słowa „prezent”, ponieważ jest on z założenia czymś miłym, a spośród wszystkich przymiotników, jakie przychodzą mi do głowy, właśnie ten – choć jest może trochę wyświechtany – najlepiej opisuje lekturę książki, która w minionych dniach przypadkiem wpadła mi w ręce.

Książka nosi tytuł „Pierwsza hrabina Wessex” i już sam ten fakt klasyfikuje ją w pewnym sensie jako dzieło Hardy’ego, bo ów angielski pisarz i poeta miał zwyczaj osadzać akcję swoich utworów w tym właśnie hrabstwie. Nie jest to powieść, ale zbiór dwóch opowiadań – „W pewnym miasteczku” oraz „Pierwsza hrabina Wessex”.

Teksty z pozoru nie mają ze sobą wiele wspólnego. Akcja pierwszego toczy się w XIX wieku w mieście, akcja drugiego – w trzeciej dekadzie XVIII stulecia na wsi.  

„W pewnym miasteczku” jest historią niespełnionej miłości pana Barneta, który pojął za żonę pannę niewzbudzającą w nim gorętszych uczuć, tracąc przez to szansę na szczęście u boku zakochanej w nim (z wzajemnością) Lucy Savile. „Pierwsza hrabina Wessex” dotyczy z kolei sercowych rozterek młodej Betty Dornell, córki zwaśnionych rodziców, którzy spierali się ze sobą o to, kogo właściwie powinna poślubić ich jedyna latorośl, nie kłopocząc się bynajmniej opinią samej zainteresowanej. Wskutek tych dość żałosnych podchodów Betty w wieku zaledwie trzynastu lat została wywieziona do Londynu i potajemnie wydana za mąż za znacznie od niej starszego mężczyznę, którego jej matka upatrzyła sobie na zięcia. Dowiedziawszy się o tym, pan Dornell dostał ataku apopleksji i poprzysiągł, że nie spocznie, dopóki nie dowiedzie żonie, jak bardzo się pomyliła…

Oba opowiadania, pomimo zachodzących pomiędzy nimi różnic, rozwijają więc temat miłości, a czynią to w sposób, który nazwałabym przekornym. Hardy porusza problemy wielkiej wagi – takie jak niespełniona miłość, utrata ukochanej osoby, aranżowane małżeństwo – myliłby się jednak ten, kto by przypuszczał, że dla ich przedstawienia uderza w dramatyczne tony i raczy czytelnika poważnymi, nużącymi, umoralniającymi wywodami. W istocie jest wręcz odwrotnie: opowiadania porywają nieoczekiwanymi zwrotami akcji, nie brakuje w nich również – zwłaszcza w drugim! – elementów humorystycznych. Czytając „Pierwszą hrabinę Wessex”, nie potrafiłam oburzać się zachowaniem pani i pana Dornell, dla których chęć postawienia na swoim okazała się ważniejsza niż dobro jedynej córki (skądinąd szczerze uwielbianej), a przy lekturze ostatnich akapitów byłam serdecznie rozbawiona.

Kolejnym elementem, który łączy oba teksty, jest pewna szlachetność postaw. Zarówno pan Barnet, jak i Stefan Reynard, małżonek młodej Betty, są z gruntu prawi, uczciwi i rycerscy. Barnet walczy o życie swojej żony-topielicy, choć jej śmierć dałaby mu możliwość zabiegania o względy Lucy (opis jego duchowych zmagań jest w mojej opinii najlepszym fragmentem całego tekstu), a Reynard okazuje się zdumiewająco odpowiedzialny i wyrozumiały wobec sercowych dylematów Betty.

Na wspomnienie zasługuje wreszcie pisarski artyzm Hardy’ego. Jest w tych prostych z pozoru opowiadaniach dbałość o każde słowo. Przejawia się ona w uroczych szczegółach, takich jak rzucona mimochodem wzmianka o jedwabnej sukni Lucy, ocierającej się w kościele o podstawę chrzcielnicy. W teksty wplecione są również ponadczasowe prawdy – na przykład o tym, że jedynym stałym atrybutem życia jest jego… zmienność.  

„Pierwsza hrabina Wessex” to znakomita książka o tym, że życie jest nieprzewidywalne. Po mistrzowsku skonstruowana i świetnie przetłumaczona, rozwija poważne tematy w przystępny, a momentami nawet humorystyczny sposób. Nie ma w niej moralizatorskich wywodów, jest za to sprawnie przeprowadzona intryga, która czyni tekst zajmującym. Krótko mówiąc, klasyka w najlepszym wydaniu.

Szczerze polecam!

 

 

 

Książka i Wiedza

Warszawa 1977

Tłumaczyły Jadwiga Korniłowiczowa 

i Krystyna Jurasz-Dąmbska

9/10